Druga książka poświecona dorobkowi polskich konstruktorów pojazdów samochodowych, rolniczych ciągników kołowych i motorowerów po drugiej wojnie światowej. Opisano 122 pojazdy produkowane seryjnie i prototypowe. Są wśród nich zarówno pojazdy, które czasami można jeszcze spotkać na polskich drogach, jak też zupełnie zapomniane samochody osobowe, mikrobusy i autobusy, samochody dostawcze i ciężarowe, samochody specjalne i specjalizowane, zestawy ciągników siodłowych z naczepami, ciągniki rolnicze, motocykle, skutery i motorowery.
|
Od Autora 7
Rozdział 1
SAMOCHODY OSOBOWE 9
Syrena 104 (prototyp) 9
Syrena Kombi (prototyp) 11
Syrena 102 13
Syrena 102 S 16
Syrena 103 18
Syrena 103 S 20
Alfa, Beta i Delta (prototypy) 21
Syrena 110 (prototyp) 23
Warszawa 203 (prototyp) 25
Warszawa 202 26
Warszawa 203 29
Warszawa 204 31
Warszawa 210 (prototyp) 32
Warszawa 203 Taxi 35
Warszawa 203 K 36
Rozdział 2
AUTOBUSY I MIKROBUSY 38
Mikrobusy 38
Nysa San N-61 M/M Tropic 38
Nysa N-63 M (prototyp) 40
Nysa 501 M/M Tropic 41
SFA-4 Alfa (prototyp) 43
Autobusy międzymiastowe 45
San H-25 A 45
San H-25 A/64 48
San H-27 A 49
Autobusy miejskie 50
San H-25 B 50
San H-27 B 51
Jelcz 272 Mex 52
Jelcz MPA-62 56
Jelcz AP-02 57
Autobusy turystyczne 58
SFA-2 (prototyp) 58
SFA-3 (prototyp) 60
Odra 042 (prototyp) 61
Jelcz MAT Oławka (prototyp) 63
Jelcz 014 Lux 64
Rozdział 3
SAMOCHODY CIĘŻAROWE I DOSTAWCZE 66
Samochody dostawcze 66
Warszawa 202 P 66
Warszawa 203 P 67
Warszawa 204 P 68
Żuk A-13 69
Samochody ciężarowe 70
Star 25 HDS-1 70
Star 25 Tropic 73
Star 25 L Combi 12 74
Star 27 75
Star 27 L 77
Star 200 IWP/633 (prototyp) 78
Star A-200 (prototyp) 79
Star A-83 6x4 (prototyp) 81
Star A-83 6x2 (prototyp) 83
Star A-830 6x2 (prototyp) 83
Star A-88 6x2 (prototyp) 84
Star 25 M1 86
Żubr A-80/62 88
Żubr II (prototyp) 92
Star 660 M1 93
Rozdział 4
SAMOCHODY SPECJALIZOWANE I SPECJALNE 97
Samochody samowyładowcze 97
Star W-25 M1 97
Star 3W-27 (prototyp) 98
Tur (prototyp) 100
Furgony ogólnego przeznaczenia 101
Warszawa 201 F 101
Nysa N-63 F/T (prototyp) 103
Warszawa 203 F/204 F 104
Nysa 501 F 105
Nysa 501 T 106
Żuk A-05 107
FSC B-40 (prototyp) 109
Star 25 N (94, 95, 96, 97) 110
Furgony specjalizowane 112
Żuk A-03 PTHW-2 Pieczywo 112
Star 25 PTHW-2 Pieczywo 113
Żuk A-08 PTHW-1 Pieczywo (prototyp) 114
Star 25 N Meble 115
Star 25 L N-38 116
Żuk A-03 PTHW-2 Odzież (prototyp) 118
Nysa NC-62 119
Star 25 L Renifer 120
Żubr A-80 Mielec 122
Samochody do przewozu cieczy 123
Star 25 WZBUCh 123
Ciągniki siodłowe 124
Star C-25/K-26 (prototyp) 124
Star C-27 125
Żubr A-80 C 126
Samochody służby zdrowia 127
Nysa San N-61 S/S Tropic 127
Star 25 LS 128
Warszawa 202 S 129
Warszawa 202 A/203 A 130
Nysa N-63 S (prototyp) 132
Nysa 501 S/S Tropic 132
Samochody do oczyszczania miast i dróg 134
Star 25 SM-2 Bajadera 134
Star 25 PS-5 135
Star 25 SM-4 136
Star 25 SK-2 138
Star 27 SW-1 139
Samochody do celów kulturalno-oświatowych 140
Nysa N-61 K 140
Nysa N-63 P (prototyp) 141
Nysa 501 K 142
Samochody warsztatowo-naprawcze 143
Star 25 WPK-2 143
Star 25 L PM 144
Samochody do transportu masy betonowej 145
Star 25 MSH-2 145
Żubr A-80 BS-41 147
Żurawie samochodowe 148
Star 25 ŻS-4 (prototyp) 148
Star 66 ŻSH-6 K 149
Żubr A-80 ŻSE-10 (prototyp) 151
Rozdział 5
ZESTAWY CIĄGNIKÓW SIODŁOWYCH Z NACZEPAMI153
Star C-27 z naczepą D-60 B 153
Star C-25 S z naczepą CN-61 154
Żubr A-80 C z naczepą CNŻ-11 156
Star C-27 z naczepą NB-6 158
Tatra 138 NT z naczepą ND-160 159
Rozdział 6
CIĄGNIKI ROLNICZE 161
Ursus C-328 161
Ursus C-4011 164
Rozdział 7
MOTOCYKLE I SKUTERY 167
Motocykle 167
WSK Sarenka (prototyp –1962) 167
WFM M-06 S-34 169
WSK M-15 Sarenka (prototyp – 1963) 171
WSK M-06-64 173
WSK M-19 Kos (prototyp) 175
WFM M-06 S-01 Z1 178
SHL M-11/M-11 Lux 179
WFM M-16 Tarpan (prototyp) 182
SFM M-13 Junak (prototyp) 183
SFM M-14 Iskra (prototyp) 185
Skutery 187
WFM Osa Ł-13 (prototyp) 187
WFM M-52 Osa 189
WFM M-52a Osa (prototyp) 191
WFM M-55 (prototyp) 193
Rozdział 8
MOTOROWERY 195
Komar MR-231 195
Komar MR-232 197
Wykaz pojazdów w ujęciu chronologicznym 200
Bibliografia 202
|
Dr hab. inż. Andrzej Zieliński - absolwent Wydziału Maszyn Roboczych i Pojazdów Politechniki Warszawskiej. Wieloletni pracownik Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Samochodów Małolitrażowych BOSMAL, pracownik naukowy Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku Białej. Specjalista w zakresie zagadnień związanych z projektowaniem nadwozi samochodowych oraz rozwojem konstrukcji pojazdów samochodowych w ujęciu historycznym, a zwłaszcza dorobkiem polskich konstruktorów w tej dziedzinie. Autor kilku książek i wielu artykułów w prasie fachowej i popularyzatorskiej.
Od Autora
Nasz kraj nigdy nie należał do motoryzacyjnych potęg, ale ma jednak swój dorobek w tej dziedzinie. Po zakończeniu II wojny światowej rozwój motoryzacji napotykał znaczne trudności, na które składały się zarówno czynniki natury technicznej, jak i niekorzystne warunki społeczno-polityczne. Należy jednak stwierdzić, że w tych trudnych warunkach powstało wiele interesujących konstrukcji pojazdów. Nieubłagany upływ czasu powoduje, że niektóre z nich popadają już w zapomnienie, a dla miłośników motoryzacji należących do najmłodszego pokolenia, są one często zupełnie nieznane.
Moje zainteresowanie techniką motoryzacyjną, a w szczególności rozwojem konstrukcyjnym polskich pojazdów, zaowocowało wydaniem w 1985 roku książki Polskie konstrukcje motoryzacyjne 1[zasłonięte]947-19, w której przedstawiłem opisy ponad 120 pojazdów. Planowano wówczas kontynuację tego opracowania, ale niewielkie zainteresowanie rynku tą książką zniechęciło zarówno Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, jak i mnie do dalszych prac w tym zakresie.
Po latach sytuacja uległa jednak istotnej zmianie. Z zadowoleniem mogę stwierdzić, że obecnie zainteresowanie historią techniki, w tym również historią polskiej motoryzacji znacznie wzrosło. W tej sytuacji można było powrócić do pierwotnych zamiarów i przedstawić Czytelnikom następną grupę polskich pojazdów, powstałych w latach 1[zasłonięte]961-19. Warto zauważyć, że w tamtym pięcioleciu powstała podobna liczba pojazdów jak we wcześniej opisanym okresie kilkunastoletnim. Świadczy to o istotnym wzroście potencjału przemysłu motoryzacyjnego. W okresie tym korzystano z dwóch licencji (Warszawa, Jelcz-Karosa), ale starano się je rozwijać i modyfikować, a nawet przygotowano własne konstrukcje, w celu ich zastąpienia.
Były wśród nich pojazdy produkowane seryjnie oraz pojazdy prototypowe, które z różnych powodów nie doczekały się wdrożenia do produkcji. W przypadku niektórych pojazdów widoczny jest przebieg ich rozwoju w dłuższym okresie (np. Syrena, Warszawa, Star).
Podczas zbierania materiałów do tej książki natrafiałem na wiele rozbieżności, zarówno w zakresie szczegółów i danych technicznych, jak też w datach różnych wydarzeń. Starałem się więc dotrzeć do najbardziej wiarygodnych źródeł, aby informacje zawarte w tej książce nie zawierały błędów.
Opisy wszystkich pojazdów umieszczono w ośmiu rozdziałach, przyjmując układ chronologiczny. Samochody osobowe, autobusy i samochody ciężarowe zgrupowano dodatkowo w ramach poszczególnych „rodzin”.
W zamieszczonych opisach pojazdów zastosowano współcześnie używaną terminologię i układ jednostek SI.
Uzupełnieniem zamieszczonych opisów są ilustracje w postaci zdjęć, rysunków, schematów i wykresów. Wiadomo, że najcenniejszymi ilustracjami są oryginalne zdjęcia tych pojazdów, ale ich odnalezienie okazało się dość trudne. W porównaniu z książką dotyczącą lat 1[zasłonięte]947-19 jest ich jednak znacznie więcej. W tym miejscu pragnę podziękować kilku osobom, które pomogły mi w kompletowaniu zdjęć do tej książki, a mianowicie: Włodzimierzowi Gąsiorkowi, Wojciechowi Karwasowi, Andrzejowi Nowosielskiemu oraz Irenie i Robertowi Steciom. Specjalne podziękowania kieruję pod adresem Arkadiusza Matlaka, który podjął się komputerowej obróbki ilustracji.
W celu zorientowania Czytelników w liczbie modeli ukazujących się w poszczególnych latach, na końcu książki zamieściłem spis przedstawionych w niej pojazdów, w układzie chronologicznym.
Mam nadzieję, że książka ta, stanowiąca kontynuację wcześniejszego opracowania z 1985 roku, zainteresuje szerokie grono Czytelników i przyczyni się do lepszego poznania dorobku naszych specjalistów w zakresie konstrukcji pojazdów.
Andrzej Zieliński
Bielsko-Biała, czerwiec 2007 r.
